10 điều mà mỗi trẻ TK muốn chúng ta hiểu
1. Đầu tiên mà quan trọng nhất là: tôi là một đứa trẻ. Đừng chỉ nghĩ về việc tôi bị “tự kỷ”. Tôi còn hơn thế nhiều. TK chỉ là một phần tính cách của tôi. Tôi có nhiều ý tưởng, cảm xúc và tài năng. Bạn sẽ không thích bị gán cho hoặc định nghĩa chỉ bởi một phần tính cách của bạn. Tôi cũng không thích như vậy.
Là một đứa trẻ tôi đang lớn lên và đang học cách sống trong thế giới phức tạp này. Tôi có khó khăn trong việc hiểu nhiều điều nhưng tôi có thể học và muốn học. Nếu bạn cho tôi thời gian và trợ giúp thêm tôi có thể hiểu và cải thiện rất nhiều. Nhưng nếu mọi người bảo tôi là tôi không thể thành công, tôi sẽ không có ý thức cố gắng nữa. Vì vậy tôi cần sự thông cảm, giúp đỡ và khuyến khích của bạn. Tôi sẽ thành công nếu tôi có thể học một cách chậm rãi chắc chắn và rõ ràng. Tôi sẽ làm bạn ngạc nhiên về những gì tôi có thể làm được.
2. Nhận thức bằng giác quan của tôi bị rối loạn. Điều đó có nghĩa là nhiều cảnh vật, âm thanh, mùi, vị và đụng chạm có thể là bình thường với bạn nhưng lại gây đau đớn và khó chịu với tôi. Môi trường ở nhà và các nơi khác có thể rất khó chịu đối với tôi. Tôi có vẻ không hợp tác hoặc hung hăng, nhưng tôi thực sự chỉ đang cố gắng tự bảo vệ mình khỏi những điều khó chịu mà tôi cảm thấy. Ví dụ, nếu bạn đưa tôi đi chợ tai tôi có thể quá nhạy và nghe được quá nhiều người nói một lúc hoặc nghe thấy âm nhạc quá lớn và âm thanh các máy móc, trẻ em khóc, còi xe kêu và thậm chí cả bạn có thể hét lên với tôi... tất cả những điều đó làm tôi đau đớn và tôi không thể chịu đựng được. Và tôi không biết cách nói ra với bạn điều đó vì vậy tôi có vẻ chỉ cáu kỉnh và bất hợp tác. Đó không phải lỗi của tôi. Bộ não tôi cảm thấy quá tải với những âm thanh khó chịu đó thậm chí tôi không thể tập trung được.
Cảm nhận của tôi về mùi có thể quá nhạy. Có thể đó là mùi rác thải trên phố, hoặc mùi của ai đó lâu ngày không tắm hoặc dấm chua hoặc thậm chí mùi nào đó rất dễ chịu với bạn cũng có thể khiến tôi buồn nôn. Tôi không thể tránh được cảm giác này.
Đôi khi ánh sáng trong phòng làm tôi khó chịu như các ngọn đèn neon chẳng hạn. Bạn không chú ý đến sự “nhấp nháy” của chúng nhưng với tôi chúng thực sự làm tôi chịu không nổi. Chúng thậm chí gây ra âm thanh mà tôi có thể nghe thấy và nó làm tôi rất bực mình. Tôi không thể tránh được điều đó và tôi không thể kiểm soát phản ứng của mình với nó. Trong những tình huống đó tôi chỉ không thể tập trung được hoặc không thể chịu đựng được. Cực kỳ khó khăn cho tôi và tôi không biết cách nói với bạn điều đó và cho bạn biết tôi cần gì.
3. Hãy cố gắng hiểu sự khác nhau giữa “tôi sẽ không” và “tôi không thể”. Nếu bạn đứng phía bên kia phòng mà nói với tôi, tôi không thực sự hiểu được bạn đang nói gì. Vì vậy hãy đến gần tôi và nói với tôi bằng những từ đơn giản dễ hiểu. Và làm ơn nói thật chậm với tôi. Ví dụ, nếu bạn nói “Hãy gấp cuốn sách lại ngay. Đến giờ ăn rồi”. Tôi biết điều bạn muốn tôi làm và điều sắp xảy ra tiếp theo. Như thế tôi có thể hiểu dễ hơn nhiều.
4. Rất khó khăn cho tôi để hiểu các thành ngữ, tiếng lóng và các từ, cụm từ, câu nói ẩn ý mang nhiều ý nghĩa khác nhau và thậm chí là hài hước. Tôi chỉ có thể hiểu ngôn ngữ theo nghĩa đen. Ví dụ, tôi không hiểu khi bạn nói “một cây làm chẳng lên non...” nhưng tôi có thể hiểu khi bạn nói “chúng ta cùng làm việc này sẽ tốt hơn”. Hoặc tôi không hiểu “chó chê mèo lắm lông” bởi tôi không thấy con chó con mèo nào cả nhưng tôi có thể hiểu “nó cũng xấu như thế thôi”...
5. Hãy kiên nhẫn với tôi, bởi vì vốn từ của tôi cực kỳ hạn chế. Nó gần như không thể giúp tôi nói với bạn điều tôi muốn, khi tôi không biết các từ để mô tả cảm xúc của mình. Tôi không biết cách nói là: tôi đói, tôi sợ, tôi bối rối hoặc thất vọng. Vì vậy hãy nhìn ngôn ngữ cử chỉ của tôi, Có thể tôi trông có vẻ lãnh đạm hoặc bị kích động. Đó là các dấu hiệu cho thấy có gì đó không hay với tôi. Nhưng cũng vậy ngay cả với một số trẻ TK có nhiều vốn từ. Chúng muốn tham gia thế giới ngôn từ vì vậy chúng ghi nhớ các câu mà chúng nghe được trên TV và trong phim ảnh. Đây gọi là “sự nhại lại”. Mặc dù tôi có thể ghi nhớ nhưng có thể tôi không hiểu ý nghĩa của các câu đó. Nhưng tôi sẽ sử dụng chúng để cảm nhận như là tôi đang làm điều tôi nghe và thấy người khác làm.
6. Mặc dù ngôn ngữ là một thứ gì đó khó khăn với tôi, tôi vẫn có thể hiểu các bức tranh và các chỉ dẫn bằng hình ảnh dễ dàng hơn. Và tôi cần được người khác chỉ dẫn nhiều lần trước khi tôi có thể hiểu hoàn toàn.
Một thời gian biểu trực quan thực sự giúp tôi hiểu điều tôi sẽ cần phải làm. Tôi có rắc rối về trí nhớ với điều phải làm tiếp theo trong ngày vì vậy một thời gian biểu trực quan sẽ nhắc nhở tôi và khiến việc chuyển tiếp từ hoạt động này sang hoạt động kia dễ dàng hơn. Nó thực sự giúp tôi sắp xếp thời gian của mình.
Thời gian biểu này cần được tranh ảnh hoá các hoạt động trong ngày mà tôi sẽ phải làm bởi vì tôi không thể đọc được. Khả năng đọc của tôi phát triển rất chậm vì vậy sau một thời gian tôi mới có thể đọc được các từ cho các hoạt động trong ngày của tôi. Nếu bạn làm thời gian biểu hoạt động cho tôi thì tôi có thể học để làm theo nó và tự lập hơn.
Lưu ý: Thời gian biểu hoạt động được giải thích và cho ví dụ ở phần sau.
7. Hãy tập trung và xây dựng trên cơ sở những điều tôi có thể làm được và đừng nghĩ về những điều tôi không thể làm được.
Thậm chí những người không TK cũng cần được cảm nhận tốt về bản thân trong khi học tập. Nếu mọi người bảo tôi là tôi không thể làm được những điều này hoặc tôi cần được “chữa trị” thì gần như là tôi không thể thành công trong bất kỳ việc gì. Hãy giúp tôi phát triển những kỹ năng là thế mạnh của tôi và hãy kiên nhẫn. Đừng phê phán tôi. Hãy nhớ là luôn có nhiều cách để làm hầu hết mọi việc vì không phải chỉ có một cách. Hãy để tôi thử làm theo cách của tôi và cho tôi thời gian và sự chỉ dẫn. Đôi khi tôi sẽ làm bạn ngạc nhiên với cách tôi có thể làm các việc khác với mọi người.
8. Trông có vẻ như là tôi không muốn chơi với bọn trẻ khác hoặc phản ứng với mọi người nhưng thực ra đôi khi tôi chỉ không biết cách tham gia trò chơi hoặc bắt đầu cuộc nói chuyện như thế nào. Hãy đề nghị bọn trẻ cho tôi tham gia và mời tôi tham gia chơi. Tôi sẽ thích điều đó lắm.
Tôi sẽ làm rất tốt khi hoạt động đó được sắp xếp tốt, có sự bắt đầu và kết thúc rõ ràng. Tôi có khó khăn trong việc hiểu các biểu cảm trên vẻ mặt và ngôn ngữ cử chỉ hoặc xúc cảm của người khác, vì vậy tôi cần được huấn luyện về những điều này. Tôi không biết cách xử sự và đôi khi tôi cười phá lên khi ai đó bị đau. Không phải là tôi cho đó là điều buồn cười mà chỉ là vì tôi không biết cách hỏi họ “bạn có sao không?” mà thôi. Hãy dạy tôi những điều đó.
9. Hãy cố gắng nhận biết “thời điểm bùng phát” của tôi. Thời điểm bùng phát là thời gian khi tôi hoàn toàn mất kiểm soát và có vẻ như phát điên. Đây là thời gian tồi tệ đối với tôi và tôi cần được giúp đỡ. Điều này xảy ra khi các giác quan của tôi bị quá tải và tôi không thể chịu đựng được môi trường tôi đang ở trong đó nữa.
Nếu bạn tìm ra điều khiến tôi bùng phát bạn có thể giúp tôi ngừng lại hoặc có thể kiểm soát hoặc làm giảm thiểu nó. Nếu bạn quan sát kỹ tôi hàng ngày và ghi chú lại các hành vi của tôi bạn có thể phát hiện ra vấn đề là gì. Hãy giữ lại các ghi chép về thời gian, địa điểm, khung cảnh, những người xung quanh, các hoạt động ... và bạn có thể thấy rõ cái gì khiến tôi mất kiểm soát.
Hãy nhớ rằng hành vi là một hình thức giao tiếp. Tôi không có các từ ngữ để giải thích cho bạn biết vấn đề là gì, nhưng hành vi của tôi sẽ “nói” cho bạn biết điều gì rắc rối và tôi cần nó chấm dứt.
Lưu ý: Phụ huynh cũng cần hiểu rằng đó có thể là một nguyên nhân về y học gây ra vấn đề về hành vi như là dị ứng thực phẩm, rối loạn giấc ngủ, rắc rối về dạ dày...
10. Nếu bạn là một thành viên trong gia đình thì hãy yêu tôi vô điều kiện. Làm ơn đừng nghĩ theo kiểu “Nếu con tôi không làm điều đó tôi có thể yêu nó”. Hoặc “Tại sao con bé không thể học hoặc làm được điều gì đó?” Làm ơn đừng đặt điều kiện để có thể yêu tôi.
Tôi không chọn để bị TK. Nó xảy ra với tôi chứ không xảy ra với bạn. Không có sự giúp đỡ của bạn tôi không thể có cơ hội thành công và sống độc lập khi tôi trở thành người lớn. Với sự giúp đỡ của bạn tôi có thể thể hiện được tất cả khả năng của mình và sẽ rất hạnh phúc. Tôi xứng đáng được như vậy. Tôi xin hứa với bạn điều đó.
Tôi có 3 từ cuối cùng mà bạn có thể dùng để giúp đỡ tôi:
kiên nhẫn – kiên nhẫn - kiên nhẫn
Hãy cố gắng coi sự TK của tôi như là một khả năng khác biệt chứ không phải là không có khả năng. Trong lịch sử đã từng có nhiều người nổi tiếng và quan trọng cũng là người TK. Ngày nay còn nhiều hơn thế.
Có lẽ những người TK có các vấn đề về giao tiếp bằng mắt và chuyện trò giao tiếp xã hội nhưng họ không nói dối, lừa đảo trong các trò chơi, thêu dệt chuyện về bạn cùng lớp, hoặc nhận xét đánh giá về những người khác.
Các giải pháp cho vấn đề TK này sẽ có trong tương lai nhưng tôi cần sự giúp đỡ của bạn ngay bây giờ để tôi có thể bắt đầu việc học tập và trưởng thành của mình. Các bạn là bệ đỡ của tôi và tôi có thể trở thành như thế nào tùy thuộc vào việc giúp đỡ của các bạn với tôi. Đôi khi các qui tắc xã hội không có ý nghĩa gì với tôi vì vậy đừng quan tâm đến các qui tắc đó mà hãy cho tôi cái gì tôi cần. Hãy là bạn tôi, là người ủng hộ tôi. Bạn sẽ thấy tôi có thể đi xa đến đâu.
