7 BƯỚC GIÚP TRẺ TỰ KỶ CHẤP NHẬN LÀM QUEN VỚI MÓN ĂN MỚI
Một số trẻ tự kỷ có thể không ăn rau và hoa quả do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến cảm giác, thói quen, hoặc nhận thức về thực phẩm. Dưới đây là một số lý do phổ biến:
Vấn đề về cảm giác (Sensory Processing Issues)
- Kết cấu (Texture): Trẻ có thể cảm thấy rau và hoa quả quá mềm, giòn, nhầy hoặc lạ lẫm, khiến chúng khó chịu. Ví dụ, một số trẻ không thích dâu tây vì có hạt nhỏ li ti trên bề mặt.
- Mùi vị (Taste & Smell): Một số trẻ nhạy cảm với vị đắng hoặc chua trong rau xanh hoặc trái cây như cam, bưởi.
- Nhiệt độ (Temperature): Rau nguội hoặc trái cây lạnh có thể gây khó chịu với trẻ nhạy cảm về nhiệt độ thức ăn.
Hành vi chọn lọc thực phẩm (Food Selectivity)
- Ăn uống giới hạn: Một số trẻ chỉ thích ăn thực phẩm quen thuộc và từ chối thử món mới. Ví dụ, trẻ có thể quen ăn cơm với trứng chiên mỗi ngày và không muốn thử thêm rau.
- Ưu tiên thức ăn có màu sắc nhất định: Một số trẻ chỉ thích ăn thực phẩm màu vàng (như khoai tây chiên, bánh mì) hoặc màu trắng (như cơm, bún) và tránh xa rau xanh hoặc trái cây đỏ.
Khó khăn trong việc nhai và nuốt (Oral-Motor Difficulties)
- Vận động miệng kém: Một số trẻ gặp khó khăn trong việc nhai rau sống hoặc trái cây cứng (như táo, cà rốt).
- Không quen với sự thay đổi kết cấu: Trẻ có thể quen với thực phẩm mềm và không thích thức ăn có xơ (như rau cải, bắp cải).
Thiếu hiểu biết về thực phẩm (Cognitive and Routine Issues)
- Không nhận biết thực phẩm mới: Trẻ có thể không biết rau và trái cây là thức ăn, đặc biệt nếu chưa từng được giới thiệu.
- Thói quen ăn uống cứng nhắc: Một số trẻ chỉ thích ăn theo một cách cố định (ví dụ: luôn ăn một loại bánh mì vào bữa sáng, không thay đổi).
7 BƯỚC GIÚP TRẺ LÀM QUEN VỚI MÓN ĂN MỚI
Bước 1: Quan sát món ăn (Visual Exposure)
- Đặt thực phẩm mới lên bàn nhưng KHÔNG yêu cầu trẻ ăn.
- Cho trẻ nhìn thấy người khác ăn để tạo sự quen thuộc.
- Sử dụng tranh ảnh, video về món ăn để giúp trẻ nhận diện.
Ví dụ: Để một miếng dâu tây trên bàn khi trẻ đang ăn món quen thuộc.
Bước 2: Chơi với món ăn (Food Play)
- Cho trẻ chạm vào thực phẩm mà không cần ăn.
- Dùng món ăn để vẽ, xếp hình, hoặc chơi đóng vai.
- Cho trẻ giúp chuẩn bị đồ ăn (rửa rau, bóc vỏ chuối).
- Ví dụ: Xếp dưa leo thành hình mặt cười hoặc dùng khoai tây nghiền để “vẽ” lên đĩa.
Bước 3: Ngửi và khám phá mùi (Smelling and Exploring)
- Để trẻ ngửi thức ăn trước khi thử.
- Chơi trò chơi đoán mùi để trẻ cảm thấy thú vị.
- Không ép trẻ nếu trẻ có phản ứng tiêu cực với mùi.
Ví dụ: Đưa cho trẻ một miếng táo và hỏi: "Con ngửi xem mùi này giống cái gì?"
Bước 4: Chạm và cảm nhận (Touch and Texture)
- Khuyến khích trẻ cầm, bóp nhẹ, hoặc cảm nhận kết cấu thức ăn.
- Cho trẻ chạm thức ăn bằng môi hoặc lưỡi mà không cần ăn ngay.
- Bắt đầu với thực phẩm có kết cấu gần với món trẻ thích.
- Ví dụ: Nếu trẻ thích bánh mềm, có thể thử khoai lang nghiền trước khi chuyển sang cà rốt luộc.
Bước 5: Liếm hoặc nhấm thử (Licking & Tiny Taste)
- Cho trẻ liếm hoặc nhấm thử một miếng nhỏ mà không cần nhai.
- Không ép trẻ nuốt nếu chưa sẵn sàng.
- Dùng phương pháp khen ngợi khi trẻ dám thử.
- Ví dụ: "Con liếm thử miếng dưa hấu này nhé, nó mát lạnh lắm!"
Bước 6: Ăn một miếng nhỏ (Small Bite)
- Đưa cho trẻ một miếng thật nhỏ để thử.
- Khen ngợi khi trẻ chịu ăn mà không ép buộc.
- Nếu trẻ không thích, không nên phản ứng tiêu cực.
- Ví dụ: "Wow, con đã thử một miếng nhỏ rồi! Giỏi quá!"
Bước 7: Ăn toàn bộ một phần nhỏ (Full Small Portion)
- Khi trẻ chấp nhận một miếng nhỏ, dần dần tăng lượng thức ăn.
- Kết hợp với món yêu thích để trẻ dễ tiếp nhận.
- Giữ tâm lý thoải mái, không quá tập trung vào việc ép ăn.
- Ví dụ: Trộn vài miếng cà rốt nhỏ vào món cơm mà trẻ thích.
LƯU Ý QUAN TRỌNG
- Không ép buộc: Nếu trẻ từ chối, hãy quay lại bước trước đó.
- Khen ngợi ngay khi trẻ có tiến bộ: "Con làm tốt lắm!"
- Lặp lại nhiều lần: Một số trẻ cần tới 15-20 lần thử để chấp nhận thực phẩm mới.
- Bắt đầu với thực phẩm gần với món trẻ thích: Nếu trẻ thích khoai tây chiên, có thể thử khoai lang nướng trước khi chuyển sang rau củ khác.
