Cấu trúc não bộ ở người tự kỷ - Những khác biệt quan trọng

Cấu trúc não bộ ở người tự kỷ - Những khác biệt quan trọng

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có liên quan đến những khác biệt về cấu trúc và chức năng não bộ. Nhiều nghiên cứu đã sử dụng MRI (chụp cộng hưởng từ), fMRI (chụp cộng hưởng từ chức năng), và EEG (điện não đồ) để tìm hiểu cách bộ não của người tự kỷ hoạt động khác so với người không mắc ASD.

Dưới đây là những khác biệt chính trong cấu trúc và hoạt động của não bộ ở người tự kỷ:

1.  Sự phát triển bất thường của kích thước não : Não của trẻ tự kỷ thường phát triển quá nhanh trong giai đoạn đầu đời (0-2 tuổi). Một số nghiên cứu chỉ ra rằng não của trẻ tự kỷ có thể lớn hơn 5-10% so với trẻ điển hình ở độ tuổi này. Tuy nhiên, sau khoảng 4-5 tuổi, tốc độ phát triển chậm lại hoặc thậm chí nhỏ hơn bình thường khi trưởng thành.  Kích thước não lớn hơn có thể gây quá tải thông tin và làm gián đoạn sự kết nối giữa các vùng não.

2.  Sự bất thường trong các vùng não quan trọng:

Thùy trán (Frontal Lobe) - Kiểm soát tư duy, lập kế hoạch, giao tiếp

Ở người tự kỷ, vùng này hoạt động kém linh hoạt, dẫn đến:

•  Khó lập kế hoạch và kiểm soát hành vi.
•  Gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội và giải quyết vấn đề.

Thùy thái dương (Temporal Lobe) - Xử lý âm thanh, ngôn ngữ và cảm xúc

 Vùng Wernicke và Broca (liên quan đến ngôn ngữ) có thể bị ảnh hưởng, gây ra:

• Chậm phát triển ngôn ngữ hoặc không nói được.
• Gặp khó khăn trong hiểu lời nói và giao tiếp xã hội.

Hệ viền (Limbic System) - Kiểm soát cảm xúc và trí nhớ

Hai vùng chính bị ảnh hưởng:

• Hạch hạnh nhân (Amygdala): Xử lý cảm xúc, đặc biệt là sợ hãi và lo lắng.
• Hồi hải mã (Hippocampus): Liên quan đến trí nhớ và học tập.

Ở trẻ tự kỷ:

• Hạch hạnh nhân có thể lớn hơn bình thường, gây lo âu quá mức và khó điều chỉnh cảm xúc.
• Hồi hải mã có thể hoạt động bất thường, ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ thông tin xã hội.

- Điều này dẫn đến: Khó hiểu cảm xúc của người khác và dễ căng thẳng và sợ hãi trong môi trường mới.

Tiểu não (Cerebellum) - Kiểm soát vận động và phối hợp hành động

•  Tiểu não ở người tự kỷ thường nhỏ hơn hoặc kém phát triển, gây ra:
•  Vấn đề về vận động thô và tinh (khó cầm bút, khó chạy nhảy).
•  Khó khăn trong điều chỉnh cảm xúc và sự chú ý.

 Biểu hiện:

• Đi lại vụng về, khó giữ thăng bằng.
• Gặp khó khăn khi viết, buộc dây giày.

Vùng vỏ não thị giác (Occipital Lobe) - Xử lý thông tin hình ảnh

 Ở người tự kỷ, vùng này có thể hoạt động quá mức, dẫn đến:

•  Nhạy cảm với ánh sáng hoặc hình ảnh chuyển động.
• Thích các chi tiết nhỏ, nhưng khó hiểu tổng thể.

Ví dụ: Một số trẻ tự kỷ thích nhìn xoay đồ vật vì vỏ não thị giác hoạt động mạnh.

3. Kết nối não bộ bất thường : Người tự kỷ có thể có quá nhiều kết nối cục bộ nhưng thiếu kết nối dài hạn giữa các vùng não.

Kết nối cục bộ mạnh hơn bình thường

• Một số vùng như vỏ não cảm giác hoạt động quá mức, gây nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng, chạm...
•  Kết nối dài hạn giữa các vùng não yếu hơn

Gây khó khăn trong xử lý thông tin xã hội, ngôn ngữ và nhận thức linh hoạt.

Điều này dẫn đến: Giỏi một số kỹ năng cụ thể (ghi nhớ chi tiết, làm toán, sắp xếp đồ vật), nhưng gặp khó khăn trong tương tác xã hội và tư duy trừu tượng.

4. Hệ thống gương trong não và vấn đề giao tiếp xã hội

Hệ thống tế bào thần kinh gương (Mirror Neuron System - MNS) giúp con người hiểu hành động và cảm xúc của người khác.

Ở trẻ tự kỷ, hệ thống này hoạt động yếu hơn, gây ra:

• Khó bắt chước hành động của người khác.
•  Khó hiểu biểu cảm và cảm xúc của người đối diện.
•  Hạn chế khả năng học qua quan sát.

- Biểu hiện:

• Không bắt chước vỗ tay, vẫy tay khi còn nhỏ.
• Khó khăn trong học các kỹ năng xã hội.

5. Mức độ chất dẫn truyền thần kinh bất thường

Chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và glutamate bị rối loạn, ảnh hưởng đến hành vi và cảm xúc.

• Serotonin (Kiểm soát cảm xúc, giấc ngủ, giao tiếp xã hội)Một số trẻ tự kỷ có mức serotonin cao hơn bình thường, gây lo âu và hành vi lặp lại.
• Dopamine (Liên quan đến động lực và phần thưởng) Hệ dopamine có thể hoạt động bất thường, làm trẻ dễ bị cuốn vào những thói quen cố định.
• Glutamate & GABA (Kiểm soát hưng phấn và ức chế thần kinh). Mất cân bằng giữa glutamate (hưng phấn) và GABA (ức chế) có thể gây quá tải cảm giác, làm trẻ tự kỷ dễ kích động.

- Điều này dẫn tới :

• Dễ bị căng thẳng, rối loạn giấc ngủ, hành vi lặp lại.